Getto w Kobryniu

Kobryń, teren getta, zabytkowe domy przy ulicy Pierwszomajowej. 2015, fot. Katarzyna Winiarska

Kobryń, teren getta, zabytkowe domy przy ulicy Pierwszomajowej. 2015, fot. Katarzyna Winiarska

Żydzi z Białowieży, którzy trafili do getta w Kobryniu (część trafiła do getta w Prużanie) zginęła w masowych egzekucjach w Bronej Górze, Borysowskim Lesie oraz wsi Strągowa (nazwa nie potwierdzona).

W relacji Józefa Blindera znajdującej się w archiwach Żydowskiego Instytutu Historycznego jest informacja, że w Kobryniu "Gebietskommissar Panzer zażądał 200 chorych, których miał przewieźć do Prużan. Gmina ułożyła listę i zamiast chorych było wielu zdrowych i to przeważnie z Białowieży. Tych wywieźli Niemcy do wsi Strągowa i tam rozstrzelali" (Archiwum ŻIH 311/1072). Niestety nie wiadomo, o jakie miejsce chodzi, nie udało się znaleźć miejscowości o nazwie Strągowa/Strągowo w okolicach Kobrynia i w żadnych pozostałych relacjach z Kobrynia taka nazwa się nie pojawia. Jednak samo wydarzenie odnotowane jest też w The Yad Vashem Encyclopedia of the Ghettos during the Holocaust. Znajduje się tam informacja, że kilka tygodni po ustanowieniu getta (w listopadzie 1941 roku) Niemcy usunęli z getta i zamordowali parę setek chorych, starszych oraz dzieci. Nie jest jednak powiedziane w jakim miejscu odbyły się te egzekucje.
Na początku 1942 roku Niemcy podzieli getto na getto A, w którym osiedlili wykwalifikowanych robotników z rodzinami oraz getto B, gdzie trafili pozostali.


Brona Góra

Brona Gora, pomnik ofiar. Zdjęcie 2015, Katarzyna Winiarska (3)

Brona Gora, pomnik ofiar. Zdjęcie 2015, Katarzyna Winiarska

Brona Gora, pomnik ofiar. Zdjęcie 2015, Katarzyna Winiarska

Brona Gora, pomnik ofiar. Zdjęcie 2015, Katarzyna Winiarska

Brona Gora, pomnik ofiar. Zdjęcie 2015, Katarzyna Winiarska

Brona Gora, pomnik ofiar. Zdjęcie 2015, Katarzyna Winiarska


Mieszkańcy getta B (według różnych źródeł od 1800 do 3000 osób) zostali wtłoczeni po 200 osób do wagonów i wywiezieni do Bronnej Góry, gdzie zostali rozstrzelani w masowych egzekucjach 25 lub 27 lipca albo na początku czerwca 1942 roku. Egzekucji dokonali Niemcy wraz z oddziałem białoruskiej policji. "Po przyjeździe na miejsce, Niemcy wydzielali mniejsze grupy ludzi i wąskimi ścieżkami pomiędzy dwoma rzędami ogrodzenia z drutu kolczastego prowadzili w głąb lasu, nad uprzednio wykopane doły. Ofiary były zmuszane do rozebrania się, zejścia do dołu i ułożenia się twarzą na ziemi lub na wcześniej zamordowanych. Następnie pluton egzekucyjny zabijał leżących z broni palnej" - mówi w swojej relacji Józef Blinder (Archiwum ŻIH, sygn. 301/1072).

 

W Bronnej Górze w okresie od maja do listopada 1942 roku zostało zamordowanych ok. 50 000 Żydów zwożonych tu z okolicznych gett, w tym z getta w Pińsku i Brześciu.
W miejscu egzekucji stoi pomnik poświęcony wszystkim Żydom zamordowanym w tym miejscu, jednak napis nie mówi o tym, że większość zamordowanych tu ofiar była Żydami z Polski (Brześć, Pińsk, Grodno, Prużana, Kobryń itd należały przed wojną do Polski). Napis głosi:
"Pamięci 50 000 mieszkańców narodowości żydowskiej ze Związku Radzieckiego i Europy Zachodniej bestialsko zamordowanych przez Nazistów w czasie Holokaustu podczas II wojny światowej".


Targowa

Kobryń, pomnik zamordowanych na ul. Targowej. 2015, fot. K. Winiarska

Kobryń, pomnik zamordowanych na ul. Targowej. 2015, fot. K. Winiarska

Kobryń, pomnik zamordowanych na ul. Targowej, tablica

Kobryń, pomnik zamordowanych na ul. Targowej, tablica

15 października 1942 roku zostali rozstrzelani więźniowie getta A (4250 ludzi). Egzekucja odbyła się w rejonie wioski Chidra w Borysowskim lesie, obecnie znajdującym się w obrębie miasta Kobrynia przy ul. Targowej.
Niemcy zatrudnili okolicznych chłopów do wykopania 4 dołów o rozmiarach 60 x 60 metrów. Egzekucje przebiegały według schematu znanego z innych miejsc zagłady na Białorusi. Ludzie musieli pozbyć się odzieży, zejść do dołu lub stanąć na jego krawędzi, po czym naziści zabijali ich kulami z karabin (za: I. A. Altman, Hokolost na teritorii SSSR, Moskwa 2009, s. 426-428).

 

Pod koniec wojny, w celu zatarcia śladów, Niemcy podjęli decyzję o wykopaniu i spaleniu większości zwłok.
W miejscu mordu stoi pomnik ku czci ofiar Zagłady.

Zobacz szczegółowy opis Zagłady Żydów z Białowieży, wspomnienia mieszkańców i źródła